Doenlijk

Over de kracht van woorden

‘Schoonheid zit in het kleine. En is niet om uit te houden soms om erbij te blijven.’

Te gek. Super. Waanzinnig. Fantastisch. Het was helemaal geweldig. Briljant, wat een helden. Niet normaal vet! Tijdens de inwerkdagen van Breekjaar, kregen wij coaches een spiegel voorgehouden door trainer Joris, over ons woordgebruik. Na een opdracht waarin we in kleine groepjes uiteen waren gegaan en met elkaar hadden uitgewisseld, kwamen we terug in de grote kring. Een collega deelde: “Ik kwam echt een diepgewortelde angst tegen.” Joris corrigeerde: “Je kwam een angst tegen.” De jongen kreeg tranen in zijn ogen. Ineens werd het doenlijk. Het vergroten van je woorden, theatraliseren van dingen, maakt dat je weg gaat van de ervaring in het nu. In het drama, uit het voelen. In zekere zin is het dus een bescherming.

Een woordje wat Joris ons bijbracht, was simpelweg: ‘au.’ ‘Au, het doet pijn.’ En daar bij blijven.

Als je dan een keer een superlatief gebruikt, krijgt die ook meer waarde. Want er gebeuren buitengewoon mooie dingen binnen Breekjaar. Zijn ze buitengewoon, of zijn ze gewoon heel mooi?

Een andere eye-opener was het uitstellen van je antwoord als iemand een vraag stelt. Luister naar wat de vraag is, naar de vraag achter de vraag. Waar wil iemand antwoorden op (of wil iemand zelf vertellen).

Afgelopen week mochten we weer een training van Joris ontvangen ten behoeven van onze professionalisering als coaches, met als thema: feedback. ‘Om als organisatie te groeien, zullen jullie samen moeten willen onderzoeken en leren’. Wat heb je nodig om samen te onderzoeken? We inventariseerden: Nieuwsgierigheid, tijd, pijn, gemis, bereidheid, verlangen, presence.

Een collega en ik kwamen met: veiligheid en vertrouwen. Deze werden vervangen door: vrijheid.

En wat verlangt leren? We inventariseerden: Authentieke tranen, emotionaliteit (het verhaal over de emoties/ gevoelens, de gedachtes, het drama) uitstellen, geduld, toewijding, moed, plezier, niet hoeven weten en feedback.

Joris voegde toe: De latente wens tot pijn. ‘Leren is pijn’. De term authentieke tranen ontstond toen we het hadden over de termen veiligheid en vertrouwen versus vrijheid. Ik legde uit wat ik bedoelde: ‘Om te leren en in het onderzoek te durven gaan samen, heb ik het nodig dat ik mij veilig weet, het gevoel heb dat ik ok ben. Dan ben ik vrij om te kijken waar de ander mee komt en daarvan te leren. Anders kom ik in verdediging en verzet.’ Joris: ‘Je was altijd al ok. Wanneer ben je gestopt om van jezelf te houden? Hoe jong al? Wat een vergissing.’ Raak, authentieke tranen bij mij. Adem, erbij blijven en verder niks. Tranen zijn een oprechte fysieke ontlading. Dat is vrijheid en dan zijn we vrij om te leren samen. Vrijheid: Er is niks mis. Er is ook niks mis met ‘niet goed genoeg’ ego-stuff (‘humbug’, aldus Joris). Het onderzoek is: Hoe kun je er vrede mee hebben. Dat je ooit als meisje dacht dat je niet ok was. De enorme vergissing die dat was. Wat een enorme vergissing. Heeft iemand de afgelopen 3 jaar gezegd sta je niet ok bent? Nee. Onderzoek het, steeds weer opnieuw, ‘respectare’, opnieuw zien’.

Feedback: Dit is wat ik zie en dit is wat het met mij doet. Als je dit van iemand ontvangt en het raakt, kijk of je de emotionaliteit (het verhaal, ego, het mentale) kunt uitstellen, door te ademen, een lichamelijke sensatie te benoemen, zoals: ‘Au, het voelt draaierig in mijn buik. Of au, doet pijn, weet niet waar het aan ligt.’ En dan het onderzoek in te gaan. Dus niet ingaan op het verhaal van de au, dan ben je namelijk uit het onderzoek. Leren is de pijn te nemen. Kijk steeds weer opnieuw, naar deze ervaring, nu.

Je gaat dus pijn triggeren bij elkaar. Hoe dan feedback te geven? Joris ging voor: ‘Ik heb het gevoel dat ik je iets lastigs ga zeggen maar ik moet het je zeggen. Ik hoop dat je het neemt als onderzoeksvraag en ervan leert.’ Als trainer neem je deelnemers een grens over van pijn. De verantwoordelijkheid van de trainer begint en stopt op die pijnlijke grens. En de deelnemer heeft de verantwoordelijkheid om de pijn te nemen (i.p.v. wat weleens gebeurt: de trainer de schuld te geven). Feedback geven, is je waarneming delen. En wanneer je dit niet, deels of half doet, dan is daar niks mis mee. En neem de verantwoordelijkheid dat als je de helft krijgt als je de helft geeft. Als je je inhoudt, bouwt de emotionaliteit zich op en frustreer je jezelf. Als je meldt wat je waarneemt, kan de ander leren en neem je jezelf serieus. Feedback is niet ‘waar’, het is je waarneming als start voor samen onderzoeken en leren. Veiligheid en vrijheid starten met de verantwoordelijkheid nemen voor je eigen projecties. Au: precies de grens tussen pijn en de wens tot leren te nemen En beide zijn ok. Jezelf inhouden, is niet meer meedoen in de relatie. Je bent samen in de relatie. In een gezonde relatie, heb ik mezelf (en mijn grenzen) serieus te nemen. Dan weet je wat je aan elkaar en jezelf hebt, dat je jezelf laat zien als er wat is. Dat geeft vertrouwen. En vrijheid om jezelf te zijn, met alles, veilig om te kunnen leren en samen mogen onderzoeken.

Joris begon zijn verhaal met: Geloof mij niet. Dit is maar wat ik zeg. Leren = onderzoeken. Onderzoek het voor jezelf. Je leert door te kijken, ervaren en doen.

Zelf hou ik van mooie woorden, de poëzie erin, hoe woorden mij voelbaar kunnen raken en strelen. En ik heb in deze trainingen belangrijke lessen geleerd, waardoor mijn bewustzijn op woorden en taal gegroeid is. En de kracht van het korte woordje ‘au’, wat een bevrijding.

Ons denken staat de directe ervaring van het leven in de weg. We willen de ervaring vaak weg hebben. Als je stopt met theatraliseren, dramatiseren en absoluteren wordt het doenlijk, voelbaar, gewoon. En dan? Tijd en aanwezigheid helen.

En aanwezigheid, aanwezig zijn, hoe doe je dat. Hoe ‘blijf ik er dan bij’? Dat kan soms best een klus zijn, als je zo gewend bent om weg te gaan van de (vroeger vaak te grote) ervaring. Vier tips om bij jezelf te blijven (tip van collega Koen tijdens een workshop over woede deze week):

1. Ik ben helemaal ok zoals ik nu ben.

2. Ik hoef nu even helemaal niets.

3. Ik ben helemaal veilig, er kan nu helemaal niets gebeuren.

4. Voel je je voeten nog? Breng de aandacht naar je voeten.

Tot slot een appje dat ik naar een collega schreef na een uitwisseling over gevoel na een prachtig, of zal ik zeggen, (buiten)gewoon mooi, kamp:

‘Prachtige woorden

Van iemand die laatst verwoordde

Mooi met gevoel verwoordde

Hoe woorden soms een gevoel vervormen, tekort doen

Dankjewel voor je woorden, lief bovenal

Herkenning en dank’

Dank fijne collega's, brekers en organisatie Breekjaar, voor deze leerrijke omgeving. Dank Joris, voor je eerlijkheid, echtheid en je liefde.